DAMKERK TE HOOGEZAND 2008 EN 2015/16

Het orgel in de Damkerk te Hoogezand is gebouwd in 1934 door Fa. J. de Koff en Zoon uit Utrecht. Het instrument staat opgesteld achter het prachtige oude front uit 1888 van de Friese orgelbouwer J.F. Kruse.

De speeltafel stond direct achter het front opgesteld. De pijpenkamer stond ruim 3 meter achter dit front. Via de lastige smalle en steile trap achter het orgel kon de organist de speeltafel slechts op een vrij moeizame manier bereiken.

Het monumentale kerkgebouw van de Damkerk te Hoogezand stamt uit 1669. Het is in de afgelopen jaren weer volledig opgeknapt. Interieur en dak zijn in oude luister hersteld. Als laatste onderdeel werd, in 2008, ook het pijporgel grondig aangepakt met een groot herstel. Dit bestond o.a. uit veranderen van de tractuur, uitbreiding en aanpassing dispositie, nieuw pijpwerk en herplaatsing van de speeltafel.

De technische toestand van het orgel was in de loop der jaren sterk achteruit gegaan. Het meeste pijpwerk was zeer ernstig aangetast door de corrosie en de pneumatische tractuur was versleten en ook erg traag geworden. De dispositie van het orgel uit 1934 was ook vrij beperkt en voldeed , qua mogelijkheden, niet meer aan het hedendaagse gebruik in de erediensten of voor concerten en uitvoeringen.

De opstelling van de pijpenkamer ver achter het front was erg ongunstig voor de overdracht van het geluid van het instrument naar de kerkruimte. De organist, die direct achter het monumentale pijpenfront zat , had maar zeer gebrekkig contact met de gebeurtenissen in de kerkzaal. Bovendien kreeg hij ‘de volle laag’ van het orgel terwijl beneden de klank niet erg overtuigend was.

Bij de in 2008 uitgevoerde herstel is voor alle hierboven genoemde punten steeds naar de beste oplossing gestreefd. Wij hebben in overleg met de orgelcommissie en de organisten, binnen het beschikbare budget, gekeken naar de verschillende mogelijkheden. Gekozen is voor een zeer grondige restauratie en uitbreiding. Onze firma heeft dit werk in de zomer van 2008 uitgevoerd.

De oorspronkelijke dispositie van 1934:

PEDAAL		MANUAAL I		MANUAAL II
Subbas 16′	16′	Bourdon	16′	Holpijp	8′
		Prestant	8′	Gamba	8′
SPEELHULPEN		Octaaf	4	Fluit	4′
Man. I + II	sub	Quint	2 2/3′	Woudfluit	2′
Man. I + II	super	Octaaf	2′	Echo Trompet	8′
Man. I + II		Mixtuur Cornet	ÍV-V
Ped. + I
Ped. + II
Vrije Combinaties

Complete orgel in zwelkast
Geheel pneumatische tractuur

2008 – Uitgevoerde werkzaamheden

De speeltafel kreeg zijn nieuwe plaats beneden in de kerkruimte. De organist hoort nu zijn orgel op de juiste wijze en heeft nu prima contact met alle activiteiten.
De complete pijpenkamer is 3 meter naar voren verplaatst en is nu vlak achter het front opgebouwd. Hierdoor komt de orgelklank nu perfect in de kerkruimte.
De pneumatische tractuur is opgewaardeerd naar de veel betrouwaardere electro-pneumatische tractuur. De besturing hiervoor is geheel ‘digitaal’ uitgevoerd. De snelheid en de betrouwbaarheid voor de gehele tractuur is nu weer gegarandeerd voor vele jaren.
Op de lades is circa 90 % van het pijpwerk vernieuwd.
Het orgel was, in de oude situatie in zijn geheel opgesteld in een zwelkast. In de nieuwe opstelling is nu alleen het bovenklavier, manuaal II, in een zwelkast geplaatst. Ook hierdoor is de gebruikswaarde van het instrument zeer vergroot.
Voor elk klavier is een Tremulant toegevoegd.
Een deel van de oude frontpijpen van het voormalige orgel van Kruse, die al sinds 1934 gezwegen hadden, zijn weer in gebruik genomen voor de Octaafbas 8′ in het Pedaal.
Het pedaal is, behalve met de al vermelde Octaafbas 8′, ook uitgebreid met registers zoals de Quintbas 10 2/3 ‘, Gedekt 8′ en Fluit 4’. Ook zijn 16′, 8′ en 4′ – tongwerken op het pedaal bijgeplaatst.
Het pedaal is nu meer zelfstandig en ook meer draagkrachtig geworden.
Een compleet nieuw bijgeplaatste Roerfluit 8′, op zowel hoofd- als zwel-werk , geeft het orgel nog meer allure.
Op het hoofdwerk is de Mixtuur-Cornet vervangen door een veel beter in de dispositie passende échte Mixtuur 3-4 sterk.
Een nieuwe Cornet 4 sterk , op een aparte verhoogde pijpenstok , is bijgeplaatst op het hoofdwerk.
De nieuwe Terts 1 3/5 ‘ op het hoofdwerk is zeer geschikt om de melodie extra duidelijk en helder te spelen.
De Trompet van het zwelwerk is verhuist naar het hoofdwerk.
Een nieuwe Hobo 8′ is nu op het zwelwerk geplaatst.

2015 – Uitbreiding met 2 registers

In 2015 is het orgel in de Damkerk door ons verder uitgebreid met twee nieuwe stemmen op het zwelwerk. Een Prestant 4′ ( nr.30 ) en een Nasard 2 2/3′ ( nr. 32 ) zijn toegevoegd aan de dispositie. Hierdoor is de opbouw van het zwelwerk meer evenwichtig geworden.

De meest linkse foto is voor de plaatsing van de 2 extra registers en die ernaast na de plaatsing. Te zien dat, i.v.m. de beperkte beschikbare ruimte in de zwelkast, de lades voor deze nieuwe registers zijn opgesteld boven de bestaande pijpen van het zwelwerk maar zodanig dat er geen onderlinge beïnvloeding is van de klank.

2016 – Subbas 16′ bijgeplaatst

In 2016 is een Subbas 16′ toegevoegd aan het pedaal. I.v.m. de beperkte ruimte in de pijpenkamer zijn de grootste pijpen hiervoor liggend aangebracht boven het andere pijpwerk. De oude Subbas bleef gehandhaafd als Zachtbas 16′.

De dispositie vanaf 2016 :

PEDAAL		MANUAAL I		MANUAAL II zwelwerk
1-Subbas ***	16′	12-Bourdon	16′	27-Roerfluit	8′
2-Zachtbas	16′	13-Prestant	8′	28-Holpijp	8′
3-Quintbas	10 2/3 ‘	14-Roerfluit	8′	29-Gamba	8′
4-Octaafbas (1888 )	8′	15-Octaaf	4′	30-Prestant **	4′
5-Gedekt	8′	16-Quint	2 2/3′	31-Fluit	4′
6-Fluit	4′	17-Octaaf	2′	32- Nasard **	2 2/3 ‘
7-Bazuin	16′	18-Terts	1 3/5 ‘	33-Woudfluit	2′
8-Trompet	8′	19-Mixtuur	III-IV	34-Hobo	8′
9-Trompet	4′	20-Cornet	IV	35-Man. II	super
10- Ped + I		21-Trompet	8′	36-Man. II	sub
11-Ped. + II		22-Man. I	super	37-Tremulant II
		23-Man. I + II
		24-Man. I + II	super
		25-Man. I + II	sub
		26-Tremulant I

** toegevoegd in 2015
*** toegevoegd in 2016

Manualen 2 x 56 toetsen (C t/m g ”’)
Pedaal 30 toetsen (C t/m f ‘)
VC : 1 x Vrije Combinaties ( voor alle registers met extra registerwippers )
Vaste combinaties PP, P, MF, F, FF en T
GC : Generaal Crescendo-pedaal met 10 stappen
TA : Tongwerken Af ( Registers 7, 8, 9, 21 en 34 )
Tractuur is electro-pneumatisch. Overbrenging is digitaal

Voor de superkoppel van Manuaal II zijn alle registers van Man. II met een extra octaaf naar boven toe uitgebouwd
( dus 68 pijpen per register )

MIDI-IN en MIDI-OUT aansluiting op de speeltafel

Het orgel is na deze grondige restauratie en de extra aanpassingen weer uitstekend bespeelbaar. Dankzij de nieuwe opstelling van de speeltafel en de uitbreidingen kan er op een veel meer veelzijdige manier van het instrument gebruik worden gemaakt. In de erediensten maar ook bij de concerten verricht het orgel nu weer trouw zijn diensten.

Meer informatie over dit orgel zie het artikel in “de Orgelvriend”, maart 2009, blz. 16 en 17

DAMKERK TE HOOGEZAND 2008 EN 2015/16